काठमाडौं - आमाबुवाको सम्बन्ध विच्छेदलाई प्रायः नकारात्मक रूपमा मात्र हेरिन्छ । तर, हरेक डिभोर्स बालबालिकाका लागि पीडादायी मात्र हुन्छ? पछिल्ला अध्ययन र व्यवहारिक अनुभवले देखाउँछ सम्बन्ध विच्छेद संकट मात्र होइन, सम्भावनाको ढोका पनि हुन सक्छ ।

जब आमाबुबा अलग हुन्छन्, बालबालिकाको जीवनमा निश्चय नै ठूलो परिवर्तन आउँछ । नयाँ घर, नयाँ वातावरण, नयाँ विद्यालय यी सबै परिवर्तनलाई आत्मसात गर्न समय लाग्छ । तर, त्यसको अर्थ यो होइन कि उनीहरूको जीवनमा सुधार आउन सक्दैन । दैनिक हुने झगडाबाट टाढा पुग्दा बालबालिकाले मानसिक शान्ति पाउँछन् । उनीहरू पढाइतर्फ केन्द्रित हुन थाल्छन् । कतिपय अवस्थामा डिभोर्सपछि नै उनीहरूले आफ्नो आत्मविश्वास फिर्ता ल्याउँछन् ।

भावनात्मक चोटसँगै आत्मबोधको यात्रा
सम्बन्ध विच्छेदपछि बालबालिकामा हुने भावनात्मक प्रतिक्रिया स्वाभाविक हो— रिस, चिडचिडापन, सामाजिक अलगाव, मानसिक दबाब । तर यिनै अवस्थाले उनीहरूलाई जीवन बुझ्ने र व्यक्तित्व निर्माण गर्ने अवसर पनि दिन सक्छ । बाल मनोविज्ञहरू भन्छन्, ‘यदि अभिभावकले उचित संवाद र समर्थन प्रदान गरे, भने डिभोर्सले बालबालिकामा आत्मनिर्भरता र भावनात्मक परिपक्वता समेत विकास गर्न सक्छ ।’

समाजको धारणा अझै रूढीग्रस्त
समाजले सम्बन्ध विच्छेदलाई अझै पनि अस्वीकृतिको नजरले हेर्छ । यसको मार बालबालिकाले झन् बढी खेप्नुपर्छ । साथीभाइको तिरस्कार, छिमेकीको चिसो व्यवहारले उनीहरूलाई थप एक्लो बनाउँछ । यही कारणले धेरै बालबालिका सामाजिक गतिविधिबाट टाढा हुन खोज्छन् । तर, यदि समाजले सकारात्मक दृष्टिकोण अपनायो भने, यी बालबालिकाहरू नयाँ उचाइमा पुग्न सक्छन् ।

पढाइमा दोहोरो प्रभाव
सम्बन्ध विच्छेदले पढाइमा नकारात्मक असर गर्छ भन्ने आम बुझाइ छ । तर अध्ययन भन्छ— सबैमा होइन । कतिपय बालबालिका आफ्ना अभिभावकको झगडाबाट मुक्त भएसँगै एकाग्र हुन थाल्छन् । मानसिक तनाव घटेपछि उनीहरूमा नयाँ ऊर्जा विकास हुन्छ । डिभोर्स उनीहरूको लागि आत्मअनुशासन र समयको सही उपयोगको अवसर बन्न सक्छ ।

नयाँ सोचको खाँचो
अब समय आएको छ सम्बन्ध विच्छेदलाई केवल विखण्डनको दृष्टिले नभई नयाँ सुरुवातको रूपमा पनि हेर्ने । यो सन्दर्भमा बालबालिका केन्द्रमा रहेर नीतिहरू बनाउन, मनोवैज्ञानिक सल्लाह तथा परामर्श पहुँचयोग्य गराउन र सामाजिक समर्थन सञ्जाल बलियो बनाउन जरुरी छ ।

सम्बन्ध विच्छेद पीडा हो । तर, त्यसैमा सम्भावना पनि लुकेको हुन्छ । समाज, परिवार र राज्य मिलेर यो संक्रमणकालीन अवस्थालाई अवसरमा बदल्न सक्छन्— यदि हामी दृष्टिकोण परिवर्तन गर्न तयार छौं भने।